ترکیب‌بندی در عکاسی؛ انواع ترکیب بندی + تکنیک های کاربردی

ترکیب بندی در عکاسی چیست و جه کاربردی دارد؟

ترکیب بندی در هنر عکاسی به آرایش بصری المان‌های درون عکس و جایگاه آن‌ها اشاره می‌کند و ارتباطی بین عکاس و سوژه عکاسی است. با رعایت ترکیب بندی می‌توانید عکسی را خلق کنید تا بینندگان، بتوانند دنیا را از چشم شما نگاه کنند و به این طریق ابعاد دیگر دنیا را از چشمان یک عکاس حرفه‌ای و خوش ذوق ببینند.

 ترکیب بندی انواع و قانون‌های مختلفی دارد که می‌توانید گاهی هر قانون را به صورت مجزا و گاهی به صورت ترکیبی استفاده کنید تا عکسی زیبا خلق کنید که هم سوژه‌های مختلف را در بر بگیرد و هم بتواند تمرکز را بر یک موضوع قرار دهد. اینکه ترکیب بندی چیست و چه انواعی دارد؟ سوالی است که قرار است در ادامه با جزییات کامل به بررسی آن بپردازیم.

اصول ترکیب بندی در عکاسی

در زمینه ترکیب بندی در عکاسی چندین دستور کار اصولی وجود دارد کخ با رعایت آن‌ها می‌توانید شاهکارهایی را ثبت کنید که شگفت‌انگیز بوده و همه را محو اثر شما کند. این اصول شامل قانون طلایی، قانون یک سوم و ایجاد توازن و تعادل در عکاسی است. در آموزش عکاسی، به راحتی می‌توانید این قوانین را بیاموزید و از آن در عکاسی لنداسکیپ، عکاسی تبلیغاتی، عکاسی خیابانی و مانند آن استفاده کنید. چرا که ترکیب بندی عکاسی نقش مهمی در آنچه خلق می‌کنید ایفا می‌کند.

قانون یک سوم

قانون یک سوم، اولین اصول ترکیب بندی در عکاسی است. این قانون بسیار ساده است و تنها کاری که باید انجام دهید این است که قاب عکس خود را در دوربین به 9 مستطیل مساوی به شکل 3 × 3 تقسیم کنید. در این زمینه اگر مبتدی هستید، لازم به نگرانی نیست؛ چرا که بسیاری از شرکت های بزرگ سازنده دوربین، این قابلیت را در حالت Live View Mode قرار داده‌اند. برای پیدا کردن این گزینه کافی است دفترچه مربوط به دوربین خود را چک کنید تا بتوانید این گزینه را فعال کنید.

ایده قانون یک سوم از اینجا گرفته شده است که بتوانید المان‌های مهمی که قرار است در یک قاب قرار بگیرند را در راستای خطوط گفته شده در بالا یا در محل تلاقی آن‌ها بگنجانید. نکته‌ای که وجود دارد، ما انسان‌ها به صورت پیش‌فرض و طبیعی تمایل داریم که المان مهم در عکس را در مرکز تصویر قرار دهیم. اما، با استفاده از قانون یک سوم و قرار دادن المان مهم خارج از مرکز، جذابیت بصری عکس بیشتر شده و ترکیب بندی در عکاسی به خوبی رعایت می‌شود.

این ویژگی به خصوص در عکاسی لنداسکیپ کاربرد ویژه‌ای دارد و بهتر می‌تواند موقعیت طبیعت و هدف شما را در دوردست‌ها به نمایش بگذارد. البته، تاثیر انواع لنز دوربین عکاسی در عکاسی لنداسکیپ که شامل لنز واید، اولتراواید، تله فوتو، استاندارد و تیلت شیفت است را نباید دست کم گرفت. به‌طور مثال، تاثیر لنز بر نوع عکاسی معماری و لنداسکیپ می‌تواند تاثیر مشابهی داشته باشد؛ چرا که لنز استفاده شده در هر دو می‌تواند یکسان باشد. در این زمینه، باید گفت که تعرفه عکاسی معماری و تعرفه عکاسی لنداسکیپ نیز به نوعی به این عوامل وابسته است. با درک تاثیر لنز و ترکیب بندی در عکاسی می‌توانید اهمیت تعرفه‌ها، ترکیب بندی و نوع لنز را بهتر درک کنید.

نسبت طلایی

یکی دیگر از انواع ترکیب بندی در عکاسی، نسبت طلایی یا Golden Ratio است که به مارپیچ فیبوناچی نیز معروف است. در ترکیب بندی نحوه قرار دادن سوژه ها در عکس اهمیت ویژه‌ای دارد که اصول ترکیب بندی را می‌سازد و زیبایی بصری ایجاد کرده و گویا داستانی را قرار است تعریف کند. با استفاده از تکنیک نسبت طلایی که به شما کمک می‌کند تا هر شی را در کجای تصویر قرار دهید، نتیجه خوبی در عکاسی خواهید گرفت.

نسبت طلایی راهنمایی برای قرار دادن سوژه در عکس است که به صورت 1.618:1 است و در قرن سوم قبل از میلاد توسط اقلیدس به ثبت رسیده است. از این نسبت هنگام برش زدن عکس (Cut) و قاب بندی (Frame) استفاده می‌شود. برخی از دوربین‌ها و تلفن‌های هوشمند مجهز به نرم‌افزای چون Phi Grid و Golden Spiral هستند که نسبت طلایی را نشان می‌دهند. اما، خودتان با اشراف کامل به این نسبت هنگام عکاسی می‌توانید سوژه را در نقطه مشخصی از عکس قرار دهید و به صورت چشمی مارپیچ  نسبت طلایی را دور سوژه با چشم امتداد بدهید تا جایگاه درست سوژه در عکس را پیدا کنید.

برای این کار باید به خوبی به اندازه و ابعاد مارپیج فیبوناچی واقف باشید تا بتوانید ترکیب درستی را بسازید. استفاده از نسبت طلایی در عکاسی بر این موضوع تاکید می‌کند که هدف شما در عکاسی چیست و دوست دارید توجه بیننده را به کدام قسمت از سوژه معطوف کنید. به این صورت که بتوانید توجه تماشاگر را به سمت کوچکترین پیچ در مارپیچ فیبوناچی جلب کنید. در واقع کانسپت مهم این نسبت هدایت چشم‌ها به نقطه کانونی در عکس مورد نظر شما است.

ایجاد توازن و تعادل

با توجه به قانون یک سوم که در بالا به آن اشاره کردیم که سوژه هدف شما نباید در مرکز تصویر قرار بگیرد، در قانون «ایجاد تعادل و توازن» باید دقیقا برعکس کار کنید و سوژه هدف را در مرکز تصویر قرار دهید! گاهی قرار دادن سوژه دقیقا در وسط تصویر می‌تواند زیبایی سوژه و فضای اطراف را آنطور که هست به نمایش بگذارد. این اتفاق به ویژه در فضاهای متقارن بازخورد بسیار خوبی دارد و یکی از انواع ترکیب بندی در عکاسی به شمار می‌رود که در قاب مربع شکل بیشترین قدرت خود را به نمایش می‌گذارد.

نمونه کارهایی که می‌توانید برای ترکیب بندی در عکاسی با اعمال قانون ایجاد توازن و تعادل از آن بهره ببرید، پل‌ها هستند. به‌طور مثال،  پل Ha’penny در دوبلین به صورت متقارن به سمت بالا به پیش می‌رود و گزینه خوبی برای رعایت این قانون است. نمونه دیگر می‌تواند صحنه‌هایی باشد که بازتاب فضا را در خود به تصویر می‌کشند. به‌طور مثال، در کنار دریاچه‌ها بازتاب تصاویر اطراف در دریاچه قابل مشاهده است؛ درست مانند بازتاب تصویر یک درخت در آب که می‌تواند سوژه خوبی برای این نوع عکاسی باشد.

البته، می‌توانید در صورت نیاز و برای زیباتر شدن تصویر قوانین را به جا، درست و به صورت ترکیبی نیز به کار ببرید. بنابراین، این نکته را مد نظر قرار دهید که گاهی با توجه به فضای عکاسی می‌توانید اصول ترکیب بندی در عکاسی را با هم استفاده کنید. اگر هنوز در این زمینه تبحر کافی ندارید، می‌توانید با سفارش عکاسی کار تمیز و مورد پسند خود را به استودیو معتبر بسپارید.

انواع ترکیب بندی در عکاسی

ترکیب بندی انواع مختلفی دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توانید عکس‌های قابل توجهی بگیرید. انواع آن به شرح زیر است.

ترکیب بندی افقی

ترکیب بندی افقی روشی ساده در عکاسی است که با توجه به ابعاد سوژه انتخاب می‌شود. اگر سوژه گسترده باشد، و طول آن از عرض بیشتر باشد، از ترکیب بندی افقی استفاده می‌کنیم. در ترکیب بندی افقی گستره وسیعی در بر گرفته می‌شود. اما، این به معنای استفاده مطلق از این روش نیست. گاهی در همان شرایط بازهم باید از ترکیب بندی عمودی که در ادامه معرفی می‌کنیم استفاده کرد.

ترکیب بندی عمودی

در ترکیب بندی عمودی، ارتفاع سوژه از طول آن بیشتر است. به همین جهت، برای نمایش بهتر سوژه از ترکیب بندی عمودی استفاده می‌شود. این ویژگی کیفیت تصاویر ایستاده را بیشتر می‌کند و یکی از هنرمندانی که اکثرا از این ترکیب در آثار خود استفاده کرده است، بارنت نیومان و جوزف استلا هستند.

ترکیب بندی متقارن

در ترکیب بندی متقارن به عنوان یکی از روش‌های ترکیب بندی، می‌توانید طوری عکس بگیرید که همه چیز در تقارن باشد و گویا با خطی خیالی به دو نیم شده باشد. به این شیوه هرچه در قسمت سمت چپ عکس دارید، در سمت راست هم وجود دارد و این ویژگی خود به تنهایی می‌توانید به زیبایی بیشتر عکس شما کمک کند. البته، استفاده از این نوع ترکیب بندی در همه جا مجاز نیست و تنها فضایی که شرایط تقارن در آن صدق می‌کند می‌تواند سوژه مناسبی باشد.

ترکیب بندی مثلثی

ترکیب بندی مثلثی تا حدودی شبیه به قانون یک سوم در عکاسی است. در این روش، قاب عکاسی را به کمک خطوط مورب از یک گوشه تا گوشه دیگر تقسیم‌بندی می‌کنیم. سپس، دو خط دیگر از گوش‌های دیگر به ااین خطوط وصل می‌کنیم. به‌طوری‌که، خطوط کوچکتر خطوط بزرگتر را در حالت زاویه قائم قطع کنند. به این شیوه، قاب عماسی به مثلث‌هایی تقسیم می‌شود که سعی می‌کند تنش پویایی را در عکس که در قانون استفاده از اشکال در بخش بعد توضیح دادیم را به وجود می‌آورد.

ترکیب بندی حلزونی

ترکیب بندی حلزونی که همان نسبت طلایی است، یکی از روش‌های جذاب در عکاسی است که باید تصویری از پوسته سخت پشت حلزون را روی عکس تجسم کنید و در کوچکترین حلقه، سوژه خود را قرار دهید و سایر المان‌ها را حول آن بچینید.

تکنیک های ترکیب بندی در عکاسی

استفاده از تکنیک‌های ترکیب بندی در عکاسی به همراه به کارگیری درست اصول ترکیب بندی می‌تواند در نهایت عکسی را از شما به یادگار بگذارد که به عنوان اثری هنری در مجلات، کتاب‌ها، نمایشگاه و حتی خانه افراد ثبت شود. به همین جهت، می‌توان تکنیک‌های ترکیب بندی در عکاسی را به صورت زیر دسته‌بندی کرد.

استفاده از خطوط

استفاده از خطوط در ترکیب بندی، حواس بیننده را روی عناصر مهم متمرکز می‌کند. نکته مهم این است که خطوط الزاما نباید صاف باشند تا بتوانند تاثیر گذار باشند. حتی خط‌های منحنی‌وار هم ویژگی جذابی در ترکیب بندی در عکس به حساب می‌آید. این شیوه می‌تواند در عکاسی تبلیغاتی تاثیر عکس محصول را برای فروشگاه‌های آنلاین افزایش دهد که برای بررسی قیمت عکاسی تبلیغاتی به این شیوه می‌توانید قبل از شروع کار، هزینه‌ها را برآورد کنید. به این شیوه در ادامه دچار کمبود بودجه نخواهید شد و کار را با قدرت ادامه می‌دهید.

استفاده از اشکال

یکی دیگر از تکنیک‌های ترکیب بندی استفاده به موقع از اشکال هندسی مثلثی و خطوط مورب است. گفته می‌شود که اشکال هندسی تنشی پویای (Dynamic Tension) به عکس وارد می‌کنند. برای درک بهتر تنش پویا می‌توان با کمک یک مثال این موضوع را به‌ صورت کامل شرح داد. اگر توجه کرده باشید، خطوط افقی و عمودی نشان دهنده ثبات و پایداری هستند. اگر فردی در سطحی افقی بایستد، کاملا با ثبات نشان داده خواهد شد. حال اگر او روی شیبی قرار بگیرید، شما دیگر این ثبات را در نوع قرار گرفتن آن روی سطح شیب‌دار نخواهید دید.

 این اتفاق تنشی پویا ایجاد می‌کند. بنابراین، خطوط مورب به این دلیل که به صورت عادی و روزانه خیلی جلوی چشم ما نیستند، ناخواسته عدم ثبات را در ذهن ایجاد می‌کنند. بنابراین، ترکیب خطوط مورب و مثلث‌ها تنشی پویا در تصویر ایجاد می‌کند. این تکنیک دست شما را باز می‌گذارد که تصویری متفاوت و زیبا خلق کنید که هر بخش درون تصویر را به شکلی خاص به نمایش بگذارد. 

استفاده از بافت

انسان‌ها به صورت طبیعی به تصاویر یا پارچه یا هرچیز دیگری که بافت‌دار باشد جذب می‌شوند. چرا که بافت به صورت بصری بسیار جذاب است و هارمونی خلق می‌کند. پترن‌ها ممکن است مانند طاق‌ها دست‌ساز بوده یا به طور طبیعی مانند گلبرگ‌های یک گل باشند. یکی از بخش‌هایی که حتی اگر کم باشد، باعث می‌شود ترکیب بندی جذاب‌تر به نظر برسد، استفاده از تکنیک بافت در عکاسی است. بافتی مانند بافت سنگی سنگفرش خیابان‌ها و هماهنگی آن با طاق یک مسجد می‌تواند یکی از زیباترین حالت‌ها در یک تصویر باشد.

استفاده از رنگ ها

یکی از اصلی‌ترین بخش‌های ترکیب بندی در ثبت یک عکس، در واقع استفاده از رنگ‌ها است. حتی باید گفت که تئوری رنگ‌ها در بسیاری از رشته‌های هنری مانند طراحی گرافیک، فشن دیزاین و طراحی داخلی کاربرد دارد و باعث کمال این رشته می‌شود. رنگ‌های مشخصی همدیگر را کامل می‌کنند و رنگ مکملنامیده می‌شوند و برخی دیگر رنگ‌های متمم هستند. با کمک گردونه رنگ‌ها می‌توانید تشخیص دهید که چه رنگ‌هایی را در عکس ترکیب کنید تا به نتیجه خوبی دست پیدا کنید. در این زمینه عکاسی پرتره و عکاسی لنداسکیپ می‌تواند اهمیت استفاده از رنگ‌ها را بیش از پیش نشان دهد. در این زمینه باید گفت که اگر قرار کار خود را برون سپاری کنید، بهتر است از تعرفه عکاسی پرتره با این شیوه مطلع شوید.

بازی با عمق میدان

عمق دادن به عکس یکی دیگر از ویژگی‌های ترکیب بندی درست و اصولی است؛ چرا که شما با عکسی روبرو هستید که فضایی دو بعدی دارد. بنابراین، برای اینکه بتوانید حس عکس را در آن نشان دهید باید با عمق میدان بازی کنید.

برای عمق دادن باید سوژه‌های هدفتان را طوری در نظر بگیرید که در بخش‌های مختلف عکس مانند پیش زمینه، پس زمینه و وسط قرار بگیرند. گام بعدی این است که لایه‌های مختلفی که در فضای عکاسی وجود دارد را به صورت ظریف بپوشانید و اجازه دهید بینندگان مرز بین لایه‌ها را تشخیص دهند و از عمق عکس لذت ببرند.

تجسم ترکیب بندی قبل از ثبت قاب

یکی دیگر از تکنیک‌هایی که همچون آزمون و خطا می‌تواند به شما دید بهتری از عکس نهایی بدهد، تجسم ترکیب بندی قبل از ثبت قاب است.

معرفی کتاب برای یادگیری ترکیب بندی در عکاسی

در کنار جستجوی آنلاین، بهتر است کمی عمیق‌تر موضوع ترکیب بندی را یاد بگیرید. در این زمینه می‌توانید به انواع کتاب آموزش عکاسی موجود رجوع کنید و اطلاعات خود را در زمینه عکاسی تکمیل کنید. در بین انواع کتاب برای یادگیری ترکیب بندی در عکاسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• کتاب زبان عکس، نوشته رابرت اکرت، نشر حرفه
• ترکیب بندی خلاق، نوشته هارولد دیویس، نشر آوند دانش
• کتاب ماهیت عکس‌ها، نوشته استیون شور، نشر مرکب سپید
• مروری بر ترکیب بندی در عکاسی، نوشته سما صفائی، نشر کتاب پرگار